Christine van Royen (Voorzitter)

Hanneke Vijfvinkel (Secretaris)

Jaap Boiten (Penningmeester)

Inventarisatie grijs duin door Peter Vos

Inventarisatie grijze duinen voetpad Adriaan v.d. Weijdeweg – Moolweg

29 juni 2018

Opdrachtgever: Contactpersoon:

Auteur: drs P.G. Vos

Stichting Natuurbescherming Kop van Schouwen en Zeeperand, Burgh Haamstede.

mw C. van Royen

Altenaweg 22
9321 XE Altena
Tel: 050 - 7503817 Email: vos@vos-eo.nl

Vos Ecologisch Onderzoek 2

Aanleiding

De gemeente Burgh Haamstede is voornemens om langs en op het voetpad tussen de Adriaan v.d. Weijdeweg en de Moolweg een fietspad aan te leggen. Dit wordt zoveel mogelijk gescheiden aangelegd, maar over een deel van het traject zullen voetpad en fietspad worden gecombineerd. Het pad ligt in het Natura 2000-gebied Kop van Schouwen. Het doorsnijdt daarbij terreindelen waarin het Habitattype H2130b Grijze duinen voorkomt op basis van de vegetatiekaar die voor het gebied is gemaakt (Tabel 1).

Tabel 1. Locaties waar het in 2013 aangewezen Habitattype H2130b Grijze duinen wordt doorsneden. De maatvoering en de berekende oppervlaktes worden weergegeven. Nummering zoals door de stichting is aangegeven.

Locatie Omschrijving

1 Gecombineerd fiets-/voetpad met

betonplaten
- verstuivend deel - vastliggend deel

Lengte (m) 406* (totaal)

276 130 80* 94* 16*

Breedte bestaand (m) 1,5*

0** 1,5* 1,5* 1,5* 1,5*

Breedte nieuw (m) 2*

2* 2* 2* 2* 2*

Beslag op berm (m) 1*

Verschil in oppervlakte (m2)

5 Wandelpad

1* 552 1* 195

40 47 8

Totaal 842

6 wordt fietspad 7

* gegevens door stichting aangeleverd.
** in het losse zand is het pad als zodanig niet herkenbaar of de totale oppervlakte aan los zand kan als voetpad worden gebruikt.

In de Natuurtoets die in opdracht van de gemeente is opgesteld, wordt gesteld dat er geen sprake is van oppervlakteverlies voor wat betreft het Habitattype H2130b Grijze duinen. Bij de verbreding van het voetpad naar een fietspad ligt het voor de hand dat er sprake is van ruimtebeslag. Daarom heeft de stichting gevraagd om het terrein middels een terreinbezoek te beoordelen en daarvan verslag te doen. Daarbij zijn de door de stichting aangeleverde locaties geïnventariseerd en is beoordeeld of er sprake is van de actuele aanwezigheid van het habitattype H2130b.

Methode

Het voetpad is bezocht op 2 mei en 26 juni 2018. Het bezoek op 2 mei had een oriënterend karakter. Op 26 juni zijn vegetatieopnamen gemaakt. Sommige delen waren op dat moment gemaaid. Dit betreft voornamelijk de verstoorde zone direct langs het bestaande voetpad. De opnamen zijn gemaakt op plekken waar niet gemaaid is. Omdat het gebied eerder was bezocht, bestaat is van de gemaaide delen het vegetatietype bekend.

De opnamelocaties zijn weergegeven in de bijlagen. De opnamen zijn gemaakt volgens de Braun- Blanquet-schaal. Voor locatie 1 is daarnaast een opname toegevoegd van 2 mei die gemaakt is volgens de Tansley-schaal voor een lange, in breedte wisselende strook zandzegge-vegetatie op locatie 1. De opnamen zijn ingevoerd in Turboveg en het vegetatietype is bepaald met behulp van Associa.

Vos Ecologisch Onderzoek 3

Voor het herkennen van habitattypen zijn diverse publicaties belangrijk, waaronder in elk geval het Profieldocument waarin de definities worden gegeven (zie bijlagen).

Resultaten

Eerst worden de locaties 5, 6 en 7 besproken, daarna locatie 1. De gemaakte vegetatieopnamen zijn samengevat in Tabel 2 en worden in de tekst besproken.

Tabel 2. Vegetatietypen van de opnamen (opnamen in bijlagen)

Locatie Opnamenummer 1 12,13

5 8
6 9
7 10

Verplaatsing van het raster

Datum
26-6-2018, 2-5-2018

26-6-2018 26-6-2018 26-6-2018

Vegetatietype 23-RG1-[14]/14-RG- [14]
14Bb2a
14Bb2a
31Ba01b

Voor de interpretatie is het belangrijk om te weten dat er een raster langs het voetpad loopt. Het Natura 2000-gebied wordt begraasd door damherten en andere grote grazers. Begrazing is een sleutelproces bij het ontwikkelen en handhaven van het Habitattype H2130b. Het raster verhindert grazers om op het voetpad te komen.

Enkele jaren geleden is dit raster verplaatst, waardoor een gedeelte van het Habitattype Grijze duinen onttrokken is aan de begrazing. De doorsnijdingen betreffen de vegetatie die buiten het raster is komen te liggen. Een deel van de Grijze duinenvegetaties kan zich langere tijd handhaven, maar ook te zien is dat andere processen de overhand krijgen en dat het habitattype wordt overwoekerd. Dit wordt hierna per locatie toegelicht.

Locaties 5, 6 en 7
Deze locaties grenzen aan het duinbos met Habitattype H2180c. De ondergroei van dit duinbostype is duidelijk onderscheiden van de grazige vegetatie van H2130b. Op de locaties 5 en 6 is de vegetatie van de grijze duinen herkenbaar als grazige vegetatie in onderscheid van het duinbos. Het uiterlijke verschil tussen de vegetaties aan weerszijden zijn klein (Figuur 1). De opnamen bevestigen dit beeld. Als karakteristieke soort die door het Profieldocument wordt genoemd, komt hier de Kleverige reigersbek voor.

Op locatie 7 (Figuur 2) is te zien dat er verruiging optreedt en dat onder andere de Grote brandnetel, die ook in het duinbos veel voorkomt, gaat woekeren. De opname levert nog wel een vegetatietype op dat past binnen de grijze duinen, maar voor het Habitattype H2130b is dit vegetatietype niet kwalificerend. Er is sprake van een omkeerbare situatie: door het herstellen van de begrazing zal het Habittype H2130b hier terugkeren.

Vos Ecologisch Onderzoek 4

Figuur 1. De vegetatie aan weerszijden van het raster komt sterk overeen (locatie 5).

Figuur 2. Op locatie 7 blijkt met name uit de soortensamenstelling dat de oorspronkelijke vegetatie aan het verruigen is.

Vos Ecologisch Onderzoek 5

Locatie 1
Op locatie 1 is de situatie minder eenduidig. Habitattype H2130b grenst hier aan het duinbos met Habitattype H2180a. H2180a kan ontstaan uit H2130b en vanwege het open karakter van dit bostype kan onder de bomen nog lang een grazige vegetatie aanwezig zijn die naar samenstelling overeenkomt met H2130b. Naarmate het bos ouder wordt kan deze vegetatie verdwijnen en plaatsmaken voor een vegetatie met echte bosplanten. Onder bepaalde omstandigheden kan het bos echter ook degenereren en plaatsmaken voor grijze duinen. In elk geval is in het bos dat grenst aan locatie 1 een mozaïek aanwezig van grazige vegetaties en vegetaties met echte bos- en bosrandplanten. Om de grens te trekken tussen beide vegetatietypen geldt in principe de kroonprojectie van het bos: waar de kroon oversteekt is bos, daarbuiten grijze duinen.

Op locatie 1 is een aantal lopende duinen aanwezig: het zand verplaatst zich met de overheersende windrichting en wordt afgezet op de grens van het bos en deels in het bos (Figuur 3). Een naburig bosje is al door zand overlopen (Figuur 4). Hoewel het bij stuivende duinen om vegetatieloze plekken gaat, worden ook stuifplekken binnen graslandcomplexen tot het habitattype gerekend (Profieldocument). Uit luchtfoto’s van Google Earth blijkt dat deze stuifplekken zowel ten tijde van de aanwijzing van het Natura 2000-gebied aanwezig waren (2013), als in de periode daarvoor (oudste foto 2005). Het feit dat ze begrensd zijn binnen het Habitattype H2130b betekent dat ze bij de kartering conform het Profieldocument zijn beschouwd als onderdeel daarvan.

Het Profieldocument noemt de aanwezigheid van stuifplekken en overstoven gedeelten ook als kenmerk van een goede structuur en functie. In de formulering daarvan wordt een uitzondering gemaakt voor H2130b als het gaat om een duingebied in van oorsprong kalkrijke duinen. Binnen het geheel van de Hollands-Zeeuwse duinen is de Kop van Schouwen een relatief kalkarm gebied. De verstuiving draagt hier positief bij aan natuurlijke bekalking (Weeda 2006). Het Buntgras dat plaatselijk op locatie 1 voorkomt, wordt door het Profieldocument genoemd als constante soort die een goede abiotische toestand aangeeft.

Behalve stuivend zand komen er op locatie 1 vegetaties voor waarin Zandzegge en schrale grassen domineren. Regelmatig komt daarin ook Geel walstro voor. Opname 13 is ter hoogte van de stuivende duinen gemaakt waar de zandzeggevegetatie veel zand invangt. Het analyseprogramma Associa geeft als meest gelijkende vegetatietype 23Ab1b. Dit type kwalificeert niet voor H2130B. Als tweede mogelijkheid wordt 23Ab1a gegeven, dat typerend is voor duinen in de zeereep en daarom uitgesloten is. Als derde geeft Associa het type 23-RG1-[14] dat kwalificeert voor het H2130b. Hetzelfde geldt voor opname 12 (Figuur 4), die 23-RG1-[14] als tweede optie geeft. De analysesoftware geeft de onderzoeker een aantal vegetatietypen die het meest overeenkomen, maar de onderzoeker moet kiezen wat het beste past. De verschillen zijn klein en één van de oorzaken is dat het maar een smalle zone is waarin maar een beperkt aantal soorten aanwezig is om de analyse op te baseren. De opnamen passen bij het vegetatietype 23-RG1-[14] en de keuze is in lijn met de eerdere habitatkartering.

Vos Ecologisch Onderzoek 6

Figuur 3. Buntgrasvegetaties (roze kleur) aan weerszijden van het pad. Op deze plaats is tweezijdig een raster aanwezig. Het raster links op de foto is enkele jaren terug verder naar links verplaatst. Betreding zorgt ervoor dat de buntgrasvegetatie zich tussen de rasters niet kan ontwikkelen.

Figuur 4. Door overstuiving is er onder deze bomen geen ondergroei meer aanwezig en stammen en paaltjes van het raster raken ingestoven (locatie 1).

Vos Ecologisch Onderzoek 7

De vegetaties langs het vastliggende deel van locatie 1 behoren voor ongeveer de helft tot de Rompgemeenschap van Zandzegge (14-RG1-[14]) en kwalificeren voor Habitattype H2130b. De andere helft is verstoord of overwoekerd door Grote brandnetel en kwalificeert niet.

Conclusie

In Tabel 3 is doorgerekend wat de oppervlakte aan Habitattype H2130b is die als gevolg van de ingreep verloren gaat. Van de 842 m2 die op de Habitatkaart staat aangegeven, is nog 719 m2 aanwezig. Uit de Leidraad Bepaling Significantie blijkt dat veranderingen kleiner dan de minimumoppervlakte van het habitattype beschouwd worden als niet meetbaar en daarmee per definitie niet significant. Het minimumoppervlak voor het Habitattype H2130b is 100 m2. Dit betekent dat significante effecten van de ingreep niet op voorhand kunnen worden uitgesloten.

Tabel 3. Actuele aanwezigheid van vegetatietypen uit de definitietabel voor Habitattype H2130b.

Locatie Omschrijving Lengte Actueel (m) aanwezig

1 Verstuivend deel 276 Vegetatieloos/ 23-RG1-[14] Vastliggend deel 130 14-RG1-[14]

5 Wandelpad 80 14Bb2a
6 wordt fietspad 94 14Bb2a

Lengte Habitattype actueel aanwezig (m) 276

65
80
94
0 Totaal

Actueel habitattype dat verloren gaat (m2) 552

80 40 47 0 719

16 -

Vos Ecologisch Onderzoek

Bijlagen

Achtereenvolgens worden weergegeven: - Opnamelocaties;

- Uitdraai vegetatieopnamen uit Turboveg;
- Het Profieldocument.

5. 6. 1.

Figuur 5. Weergave padentracé ’s in de natuurtoets (Clements 2016) met de locaties (lichtblauw en genummerd) waar ten behoeve van de aanleg van het fietspad het Habitattype Grijze Duinen (H2130b) wordt doorsneden.

Vos Ecologisch Onderzoek

Figuur 6. Locatie 1 met opnamen 12 en 13.

12.

13.

Figuur 7. Locatie 5 met opname 8.

Vos Ecologisch Onderzoek 10

Figuur 8. Locatie 6 met opname 9.

10.

Figuur 9. Locatie 7 met opname 10.

=> Opnamenummer: 8

Bedekkingsschaal
Auteur (code)
Datum (jaar/maand/dag) Lengte proefvlak (m)
Breedte proefvlak (m)
Opp. proefvlak (m2) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Bedekking strooisellaag (%) Mossen geidentificeerd (J/N) Permanent Quadraat (J/N) Natura 2000-gebied Associa_01
Norm_lh_01
Incompl_01
Weirdne_01
Associa_02
Norm_lh_02
Incompl_02
Weirdne_02
Associa_03
Norm_lh_03
Incompl_03
Weirdne_03

: Braun/Blanquet (B,D&S) : Peter Vos
: 2018/06/26
: 8.00

: 0.50 : 4.00 : 60 : 5

: 5 : N : N : Kop van Schouwen : 14BB02A

Associa analysis
Syntaxon Index Norm.Lh. Incompl. Weirdn. ------------------------------------------

14BB02A   17.3 31BA01B   17.5 31BA01A   17.8 14CA01C   18.0 14BA01    18.4

 0.3 -0.1  0.4  0.6  0.7

0.2     0.3 0.2    -0.2 0.3     0.5 0.5     0.7 0.3     0.9

Festuco-Galietum typicum Echio-Verbascetum typicum Echio-Verbascetum lycopsidetosum Phleo-Tortuletum brachythecietosum Ornithopodo-Corynephoretum

2m  Vroege haver +   Helm 2m  IJle dravik 1   Gewoon reukgras 2a  Duindravik

1 Duinriet
r Gewoon herderstasje
2a Zandzegge
+ Kweek
1 Gewone en Duinreigersbek 2m Rood zwenkgras s.s.
1 Kruipertje
1 Engels raaigras
1 Gewone veldbies
1 Smalle weegbree
r Zomereik
+ Schapenzuring
2a Muurpeper

```
+    Duinkruiskruid 
```
```
+    Duinvogelmuur 
```

Aira praecox-kl
Ammophila arenaria-kl
Anisantha sterilis-kl Anthoxanthum odoratum-kl
Bromus hordeaceus s. thominei-kl Calamagrostis epigejos-kl Capsella bursa-pastoris-kl
Carex arenaria-kl
Elytrigia repens-kl
Erodium cicutarium-kl
Festuca rubra-kl
Hordeum murinum-kl
Lolium perenne-kl
Luzula campestris-kl
Plantago lanceolata-kl
Quercus robur-kl
Rumex acetosella-kl
Sedum acre-kl
Senecio jacobaea s. dunensis-kl Stellaria pallida-kl

: 0.3 : 0.2 : 0.3 : 31BA01B : -0.1

: 0.2 : -0.2 : 31BA01A : 0.4 : 0.3 : 0.5

=> Opnamenummer: 9

Bedekkingsschaal
Auteur (code)
Datum (jaar/maand/dag) Lengte proefvlak (m)
Breedte proefvlak (m)
Opp. proefvlak (m2) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking moslaag (%) Bedekking strooisellaag (%) Mossen geidentificeerd (J/N) Permanent Quadraat (J/N) Natura 2000-gebied Associa_01
Norm_lh_01
Incompl_01
Weirdne_01
Associa_02
Incompl_02
Weirdne_02
Associa_03
Norm_lh_03
Incompl_03
Weirdne_03

: Braun/Blanquet (B,D&S) : Peter Vos
: 2018/06/26
: 4.00

: 1.00 : 4.00 : 70 : 10

: 20 : N : N : Kop van Schouwen : 14BB02A

Associa analysis
Syntaxon Index Norm.Lh. Incompl. Weirdn. ------------------------------------------

14BB02A 15.6
14BB02B 16.8

14BA01    16.8 31BA01B   17.8 14RG06    18.2

0.1 0.0 0.3 0.0 0.5

0.1     0.1 0.3    -0.2 0.2     0.4 0.2    -0.1 0.3     0.6

Festuco-Galietum typicum Festuco-Galietum trifolietosum Ornithopodo-Corynephoretum Echio-Verbascetum typicum

RG Agrostis capillaris-Hypochaeris radic

2m  Gewoon struisgras +   Kraailook 2m  IJle dravik 2b  Gewoon reukgras 2m  Duindravik

2m Zandzegge
+ Gewone en Duinreigersbek 2b Rood zwenkgras s.s.
2a Geel walstro
r Ooievaarsbek (G)
1 Gewoon biggenkruid
1 Engels raaigras
1 Gewone veldbies
+ Zomereik
1 Schapenzuring
+ Duinkruiskruid
1 Duinvogelmuur

Agrostis capillaris-kl
Allium vineale-kl
Anisantha sterilis-kl Anthoxanthum odoratum-kl
Bromus hordeaceus s. thominei-kl Carex arenaria-kl

Erodium cicutarium-kl Festuca rubra-kl
Galium verum-kl Geranium species-kl Hypochaeris radicata-kl Lolium perenne-kl Luzula campestris-kl Quercus robur-kl

Rumex acetosella-kl
Senecio jacobaea s. dunensis-kl Stellaria pallida-kl

: 0.1 : 0.1 : 0.1 : 14BB02B : 0.3

: -0.2 : 14BA01 : 0.3 : 0.2 : 0.4

=> Opnamenummer: 10

: Braun/Blanquet (B,D&S) : Peter Vos
: 2018/06/26
: 4.00

: 1.00 : 4.00 : 50 : 1

: 40 : N : N : Kop van Schouwen : 31BA01B

Associa analysis
Syntaxon Index Norm.Lh. Incompl. Weirdn. ------------------------------------------

31BA01B   15.5 31AA02A   15.7 31AB01C   16.1 31AA01    17.3 31CA01B   17.4

-0.3 -0.1  0.5  0.9 -0.2

0.1    -0.4 0.2    -0.2 0.7     0.4 0.3     1.2 0.2    -0.3

Echio-Verbascetum typicum Erigeronto-Lactucetum papaveretosum Urtico-Malvetum lycopsidetosum Bromo-Corispermetum Echio-Melilotetum typicum

+   Gewone esdoorn 2m  Gewoon struisgras 2b  IJle dravik 2a  Gewoon reukgras +   Duinriet 2m  Zandzegge

+ Kropaar
+ Kweek

2m  Rood zwenkgras s.s.

+ Hondsdraf
```
+    Gestreepte witbol 
```
```
+    Engels raaigras 
```

1   Smalle weegbree +   Veldbeemdgras 1   Duinkruiskruid +   Grote brandnetel

Acer pseudoplatanus-kl Agrostis capillaris-kl Anisantha sterilis-kl Anthoxanthum odoratum-kl Calamagrostis epigejos-kl Carex arenaria-kl Dactylis glomerata-kl Elytrigia repens-kl Festuca rubra-kl

Glechoma hederacea-kl
Holcus lanatus-kl
Lolium perenne-kl
Plantago lanceolata-kl
Poa pratensis-kl
Senecio jacobaea s. dunensis-kl Urtica dioica-kl

: -0.3 : 0.1 : -0.4 : 31AA02A : -0.1

: 0.2 : -0.2 : 31AB01C : 0.5 : 0.7 : 0.4

=> Opnamenummer: 12

Bedekkingsschaal
Auteur (code)
Datum (jaar/maand/dag) Lengte proefvlak (m)
Breedte proefvlak (m)
Opp. proefvlak (m2) Bedekking kruidlaag (%) Bedekking strooisellaag (%) Mossen geidentificeerd (J/N) Permanent Quadraat (J/N) Natura 2000-gebied Associa_01
Norm_lh_01
Incompl_01
Weirdne_01
Associa_02
Norm_lh_02
Incompl_02
Weirdne_02
Associa_03
Norm_lh_03
Incompl_03
Weirdne_03

: Braun/Blanquet (B,D&S) : Peter Vos
: 2018/06/26
: 2.00

: 2.00 : 4.00 : 25 : 1

: N : N : Kop van Schouwen : 23AB01B : -0.2 : 0.4 : -0.5 : 23RG01 : -0.3 : 0.5 : -0.6 : 31AA01 : -0.2 : 0.4 : -0.5

Associa analysis
Syntaxon Index Norm.Lh. Incompl. Weirdn. ------------------------------------------

23AB01B    8.8 23RG01     8.9 31AA01     9.4 23AB01A    9.9 14AA02A   10.0

-0.2 -0.3 -0.2

0.8 -0.1

0.4    -0.5 0.5    -0.6 0.4    -0.5 1.4     0.6 0.7    -0.5

Elymo-Ammophiletum festucetosum
RG Ammophila arenaria-Carex arenaria-[Am Bromo-Corispermetum
Elymo-Ammophiletum typicum Violo-Corynephoretum typicum

2m  Zandzegge 2a  Buntgras 2a  Rood zwenkgras s.s. 1   Gewoon biggenkruid +   Duinkruiskruid

Carex arenaria-kl
Corynephorus canescens-kl Festuca rubra-kl
Hypochaeris radicata-kl
Senecio jacobaea s. dunensis-kl

=> Opnamenummer: 13

Bedekkingsschaal
Auteur (code)
Datum (jaar/maand/dag) Mossen geidentificeerd (J/N) Permanent Quadraat (J/N) Natura 2000-gebied Associa_01
Norm_lh_01
Incompl_01
Weirdne_01
Associa_02
Norm_lh_02
Incompl_02
Weirdne_02
Associa_03
Norm_lh_03
Incompl_03
Weirdne_03

Associa analysis
Syntaxon Index Norm.Lh. Incompl. Weirdn. ------------------------------------------

23AB01B    7.6 23AB01A    7.6 23RG01     8.7 31AA01    10.6 14AA02A   11.7

-0.2  0.8 -0.1  0.0  0.2

0.1    -0.3 0.1     1.1 0.4    -0.3 0.4    -0.2 0.7    -0.2

Elymo-Ammophiletum festucetosum Elymo-Ammophiletum typicum
RG Ammophila arenaria-Carex arenaria-[Am Bromo-Corispermetum
Violo-Corynephoretum typicum

f   Helm d   Zandzegge la  Buntgras la  Rood zwenkgras s.s. o   Geel walstro lf  Gewoon biggenkruid lf  Duinkruiskruid o   Paardenbloem (G)

Ammophila arenaria-kl Carex arenaria-kl Corynephorus canescens-kl Festuca rubra-kl

Galium verum-kl
Hypochaeris radicata-kl
Senecio jacobaea s. dunensis-kl Taraxacum species-kl